Natuurbegraafplaats

Het is altijd maar de vraag of we een goed beeld hebben van iets. Dit geldt ook voor veel zaken rondom het begraven en in het bijzonder voor het begraven op een natuurbegraafplaats. Is het letterlijk en figuurlijk zo groen zoals wordt gehoopt tijdens de voorbereidende uitvaartoverwegingen? In hoeverre sluiten onze gedachten over een begrafenis op een natuurbegraafplaats aan bij de wetten van de natuur? Of is dit niet belangrijk? In hoeverre mogen we de natuur dus gebruiken om onze ideeën over de uitvaart ten uitvoer te brengen? Deze en meer vragen brachten mij, samen met Ineke, naar de nieuwe natuurbegraafplaats Zomerlanden in Heinenoord.

De polders van de Hoekse Waard zorgen voor een weids welkom als je koers zet richting de nieuwe natuurbegraafplaats Zomerlanden. Op dit moment de eerste natuurbegraafplaats van ongeveer negen hectare in Zuid-Holland. Tijdens ons bezoek schijnt de zon geregeld en geeft het nieuwe groen in dit voorjaar een nog diepere kleur. Als je uit de auto stapt geeft de rust en het uitzicht op polder en bos je een zekere recreatieve stemming. Niets is minder waar. Want op deze plek wordt afscheid genomen en worden doden begraven in de natuur. Hier wordt teruggekeken op iemands leven, verdriet gevoeld en laten we hopen dankbaarheid ervaren voor wat iemand heeft betekend voor zijn naasten.

We worden bij het ontvangsthuis hartelijk ontvangen door de beheerder die ons vertelt over het ontstaan, de betekenis en het gebruik van deze nieuwe natuurbegraafplaats. Hij neemt ons mee voor een wandeling door het bos, lees natuurbegraafplaats. Met toewijding vertelt hij over zijn werk als natuur- en begraafplaatsbeheerder, waaruit blijkt dat hij kennis van zaken heeft van het bos en de inheemse flora en de fauna.

Inmiddels zijn we al een aantal graven gepasseerd. Een boomplaat met eenvoudige inscriptie van een naam geeft tijdelijk de plaats aan. Want ook deze boomplaat zal op termijn vergaan en/of overwoekerd worden door het groen. Verdere markeringen zijn hier niet te vinden, want dit is niet toegestaan. De natuur ontfermt zich over het graf met de dode. Bloemen die aanwezig zijn bij de uitvaart worden na ongeveer twee weken van het graf verwijderd. Het woord is daarna aan de natuur. De beheerder benoemde dit teruggeven aan de natuur tijdens onze wandeling een paar keer. Voor hem wordt dan pas aan het doel van een natuurbegraafplaats voldaan. Het enige wat bekend zal blijven zijn de coördinaten waarmee de plaats exact terug te vinden is.

Het vijftig jaar oude bos is nu van zijn blijvende bestaan verzekerd. Want doordat het gebied is aangesteld als natuurbegraafplaats met eeuwigdurende graven, mag het gebied niet (meer) aangetast worden. Oneerbiedig gezegd, een bijzonder trucje om natuurgebied te behouden en verder te ontwikkelen.

We passeren een open gedeelte, vol met laag groen en een variëteit aan bloemen waar de vlinders zichtbaar blij mee zijn. “Een bewuste investering in het beheer, de ontwikkeling van de zogenoemde mantel- en zoomvegetatie om meer openheid in het bos te creëren en geleidelijk de biodiversiteit en de natuur- en beleefwaarden te versterken”, vertelt de beheerder. Ook in deze gedeeltes hebben al enkele begrafenissen plaatsgevonden.

Inmiddels zijn we de natuurbegraafplaats grotendeels rondgelopen en komen we weer uit bij het sfeervolle ontvangsthuis, waarvan het interieur hout- en natuurkleuren heeft. Daar kan de plechtigheid of nazit georganiseerd worden, ondersteund met goede voorzieningen.

Het moet gezegd worden, de beleving is een factor die hier van een andere orde is dan bij een ‘gewone’ begraafplaats, hoe mooi deze ook is aangelegd. Maar mogen en kunnen we dit eigenlijk met elkaar vergelijken? Want een natuurbegraafplaats kan maar een beperkt aantal overledenen een plaats geven; vol is vol. Hebben we het recht wel om zelfs na onze dood de aarde te ‘bezitten’? Niet iedereen zal op een natuurbegraafplaats zijn rust kunnen vinden, want dan is er natuurruimte te kort in de (verre) toekomst.

Als we het de natuur zelf eens kunnen vragen, zou dat iets opleveren? Het enige antwoord wat we hoorden tijdens de wandeling waren o.a. vogels die druk waren met hun baltsroep in het voorjaar. Bepaald niet iets wat met de dood te maken heeft, maar met creëren van nieuw leven. Dat is de natuur op z’n best.

Een natuurbegraafplaats; het blijft een hele mooie en bijzondere plek. Maar wel een plek die een aantal open vragen kent als het gaat om de verhouding mens en natuur.